Welke voedingsstoffen bevorderen een goede wondheling? | Mercatum.be

24/04/2018

Elk genezingsproces maakt gebruik van energie en voedingsstoffen. Welke voedingsstoffen moet men aanvoeren om een snelle wondheling te verzekeren?

Bij een verwonding tracht het lichaam van nature om te herstellen wat beschadigd werd. Wondgenezing is een complex proces dat verschillende metabole reacties omvat en waarbij moleculen zijn betrokken die een rol spelen bij het algemene anabolisme. Voeding speelt hierbij een belangrijke rol omdat het noodzakelijk is voldoende hoeveelheden aan te voeren van specifieke voedingsstoffen, die betrokken zijn bij ontstekingsreacties, celproliferatie en eiwitsynthese. Elke weefselbeschadiging lokt een lokale ontstekingsreactie uit die noodzakelijk is om de eigenlijke genezing op gang te brengen. In eerste instantie wordt de beschadigde plek een prioriteit en zal deze aan het lichaam alle elementen ontdekken die nodig zijn voor het herstel. Wanneer de katabole situatie aanhoudt (bijvoorbeeld bij een septicemie of een chronische infectie), dan treedt de wonde in competitie met de overige weefsels om over de nodige elementen te kunnen beschikken voor de wondheling. Bij een ondervoede persoon kan het lichaam zelfs zijn substraten betrekken ter hoogte van de wonde die aan het genezen is, waardoor de wondheling wordt vertraagd.
Om te genezen wordt in feite het bindweefsel hersteld, dat voornamelijk bestaat uit collageen, een glycoproteïne dat rijk is aan glycine, proline, alanine en hydroxyproline. De collageensynthese die geactiveerd wordt tijden de wondgenezing is afhankelijk van corticosteroïden, vitamines, sporenelementen, zuurstof, intercellulaire mediatoren (interleukinen, cytokinen, groeifactor, tumornecrosefactor) en tenslotte proline, waarvan de endogene productie startende van arginine, ornithine of glutaminezuur een traag proces is en waarvoor het wenselijke is ad hoc een exogene aanvoer te hebben.

Welke voedingsstoffen aanvoeren?

Een adequate voedselinname is hier essentieel. Een tekort van 60% van de voedselinname leidt immers al na 1 week tot afwijkingen in de collageenproductie. 

Eiwitten
Eiwitten spelen een zeer belangrijke rol bij de wondgenezing. Een tekort vertraagt de vorming en rijping van de extracellulaire matrix en de angiogenese, verlaagt de immuunreacties en verhoogt zo het risico op infectie. Bovendien leidt hypoalbuminemie tot weefseloedeem dat verantwoordelijk is voor een gebrek aan zuurstof in de beschadigde weefsels. Een correcte aanvoer compenseert de stikstofverliezen, bevordert de weefselregeneratie en zorgt voor een degelijke immuniteit. Bij brandwondenpatiënten zal een eiwitrijke dieet de genezing en overleving verbeteren in vergelijking met een standaarddieet met hetzelfde aantal calorieën. De behoefte wordt geschat op 15 tot 25 % van de totale energie-aanvoer (TEA), d.w.z. 1,2 tot 1,5 gr eiwit/ kg lichaamsgewicht/ dag, en 6,25 gr eiwit levert 1gr stikstof. 

Bepaalde aminozuren spelen hierbij een specifieke rol: 

• Arginine zou, als voorloper van proline, de collageensynthese bevorderen en ook een rol spelen door de afgifte van groeihormoon en insuline te bevorderen. Het is ook betrokken bij de synthese van polyamiden die nodig zijn voor celgroei. Het voordeel van suppletie is echter niet bewezen bij chronische of uitgebreide wonden. De beste voedselbronnen zijn sesamzaad, pompoen, soja-eiwitten, spirulina en pinda’s.

• Glutamine, dat een goed substraat is voor snel vernieuwende cellen zoals enterocyten, immuuncellen en fibroblasten. Het kan ook tijdens de gluconeogenese worden omgezet in glucose. Het is betrokken bij de synthese van eiwitten en DNA en vertraagt het spierkatabolisme. De behoeften zijn daarom groter in geval van infectie en ontsteking, maar ook hier is het belang van suppletie niet genoeg onderzocht om de effectiviteit ervan te kunnen bevestigen. De beste voedselbronnen zijn vlees, vis, eieren, zuivelproducten, peulvruchten, spinazie en peterselie.

• Ornithine, toegediend onder de vorm van ornithine alfaketoglutaraat is een voorloper van glutamine, arginine, polyamiden en stikstofmonoxide en heeft een positieve invloed op de genezing bij reconstructieve chirurgie, bij decubitus en bij brandwondenpatiënten en de werkzaamheid ervan is ook aangetoond bij ondervoede patiënten.

• Proline is nodig voor de collageensynthese. Het wordt gevonden in gelatine, sojaproteïnen, zuivelproducten, eiwit en ook in vlees en vis.
  Koolhydraten zijn ook nodig als energiebron en moet 50 tot 60 procent van de TEA uitmaken. In geval van onvoldoende inname worden de gluconeogenese opgestart en worden de eiwitten bestemd voor de collageensynthese gebruikt voor de productie van glucose.
  Lipiden moeten 20 tot 30 procent van de TEA vertegenwoordigen met voldoende omega-3-inname vermits deze betrokken zijn bij de ontstekingsremming, de immuunreactie en celmembraanvorming. Een tekort aan lipiden brengt ook een tekort aan vetoplosbare vitaminen met zich mee.

De vitaminen
Verschillende vitaminen spelen ook een rol bij de wondgenezing (A,C,E,K,B5), maar voor de meesten is het voordeel van suppletie niet aangetoond.
Vitamine A zou de collageensynthese, de angiogenese en de epithelisatie bevorderen. Sommige auteurs pleiten voor supplementen van 25.000 IE bij ernstige wonden.

Een Vitamine C-tekort vermindert de productie van collageen, verhoogt de fragiliteit van de haarvaten en het infectierisico. Men moet daarom alert zijn op de inname van vitamine C bij gehospitaliseerde patiënten van wie de reserves snel dalen. 

Sporenelementen
Verschillende elementen spelen een rol als ecofactoren bij de collageensynthese waaronder koper, ijzer, magnesium en mangaan. Zink is een ecofactor van vele reacties die betrokken zijn bij eiwitsynthese en celproliferatie, maar langdurige, zelfs matige innames kunnen de koperopname beperken en de wondgenezing vertragen. Chroom, tenslotte, is door zijn invloed op de werking van insuline betrokken bij de opname van aminozuren in eiwitten en heeft op die manier een invloed op de stikstofbalans.

Wanneer moeten we orale voedingssupplementen gebruiken?

Wanneer er na 5 tot 6 dagen geen verbetering optreedt moet men controleren of de voedselinname voldoende is om de behoefte van het lichaam te dekken en ondervoeding te voorkomen. Als dat niet het geval is, is het noodzakelijk om de caloriewaarde van de maaltijden te verhogen en, als dat niet genoeg is, om orale voedingssupplementen rijk aan eiwitten (HP), aan energie (HC) toe te voegen en om met de arts te overleggen over een mogelijke verrijking in arginine en micronutriënten.

Naar de voedingssupplementen